ҮЧ ООДАН БИР ШААР
Артыш шаары
2005-жылкы бутун шаардын жалпы саны 213011 киши. Мунун ичинде уйгурлар 168706, бүтүн шаардын 79.1% түзөт.Кыргыз улуту 24256 киши .Ханзу улуту 19357 .
Артыш шаары 1938-жылы Пайзават,Көөнө шаар оодандарынан бөлүнүп чыгып идара болуп курулган.1943-жылы 1-айдын1-күнү оодан болуп курулуп Кашкар аймагына караган.1954-жылы 7-айда Кызылсуу кыргыз аптоном обуласына караган.1986-жылы 6-айдын 7-күнү ички иштер министирлиги жагынан тастыкталып оодан күчтөн калып шаар болуп курулган.
2000-жылдын акыры шаарга 2 көчө башкармалыгы, 7айыл , 72 кыштак тургундар комтети карага.2 көчө башкармалыгы Бакыт көчө башкармалыгы жана нурлуу көчө башкармалыгы; 7 айыл болсо; сунтак айлы, Азак айлы ,Аргы айлы, Үстүн артыш айлы, Келтайлаак айлы, Каражүл айлы жана тегирмети айлы.
Актоо ооданы
Ошол жылдык сандык маалымат боюнча жалпы 179530 киши, мында уйгурлар 127237,кыргыздар 40836,Тажиктер 4584 ,Ханзулар 6164.
1954-жылы Актоо ооданын курууга кам көрүлүп 1955-жылы оодан болуп курулган.2005-жылы ооданга 2 базар ,11 айыл ,107 кыштак тургундар комтети караган.2 Базар; Актоо базары жана Ойтоо базары.11 айыл ; Пилал,Үжмө,Баарын, Жамалтерек ,Каракечик, кызылтоо,Чарлуң, Косырап, Тар тажик улуттук айлы, Булуңкөл жана Можу айылдарынан турат.
Улучат ооданы
2005-жылйы оодандын жалпы саны 46679 киши, мында Кыргыздар 34022 болуп оодан жалпы санынын 73 пайызын түзөт. Калгандары уйгур,ханзу жана башкалар.
Улучат ооданы 1920-жылы Көөнө шаар ооданынан айрылып Улучат бөлүмчө оодан болуп курулган. 1929-жылы Улучат идарасы болуп курулган. 1938 -жылы оодан болуп курулган.Ошондой еле кызылсуу кыргыз аптоном обуласына караган.2000-жуылдын акырында бул айыл 2 базар, 9 айыл ,23 кыштак тургундар комтети болуп түзүлгөн. 2 базар :Улучат базары жана Кенсуу базары, 9 айыл; Кызылой, байгуртка, тоюн, Терек, бостонтерек, Бөрү токой, Жыгын, Улучат жана оксалыр айлунан куралган.
Акчий ооодан
2005-жылы бул ооданда жалпы 36831 киши болуп мында кыргыздар 32526 киши, оодан жалпы санынын 88% ын түзөт.
Акчий ооданы 1940-жылы 8-айда Үчтурпан айлынан аырылып Бөлүмчө оодан болуп курулган.1944-жылы ооданга көтөрүлүп Аксуу аймагына караган.1954-жылы 7- айда Кызылсуу кыргыз аптоном обуласына караган.2000-жылы биз базар, 5 айыл ,22 кыштак тургундар комтетине бөлүнгөн. бир базары Акчий базар,5 айыл болсо ; Кулансарак, Сапарбай, Сомташ, Карачий , Карабулак айлынан турат.